TẢN VĂN

1.
Những tản văn Nga ngắn đến khó thở khi đọc. 

Rồi nó, như khối thuốc nổ sức công phá lớn, cứ ở lại, lang thang trong tâm trí.

Nó quyến rũ bằng con chữ giản dị về những chi tiết bình thường cực kỳ trong mỗi ngày của cuộc đời tác giả. Những bình thường mà là khao khát vĩnh hằng, không chỉ của ông ấy, của bất kỳ ai từng đi qua thăng trầm thấm thía. Thế nên đọc phải bất kỳ khúc nào cũng là sự đụng chạm thẳm sâu, mẫu số chung của mọi kiếp người.

Thế nên đọc thì không thể nhanh dù mỗi khúc tản văn ấy chỉ từ khoảng 100 đến dưới 600 chữ. Mỗi ngày cao thủ cũng chỉ đọc nổi một khúc mà thôi.

2.
Đọc nó và một cuốn khác, khác Pautovxki, chợt cháy bùng lên cảm giác cuộc đời thực ra rất mộc mạc. Mọi điệu đà tô cho ngời lên chỉ là để ấm lòng nhau, để lạc quan mà sống tiếp như liệu pháp tâm lý tạm thời. Rồi lại muốn, mãi mãi muốn đi theo dòng trôi với một nhịp hài hoà, để được an nhiên như đời thực.

Hiểu sức nén, sức gợi của tản văn, những tản văn sống qua mọi thời đại. Hiểu và thấy khá là nhầm nhọt như bao lâu cứ đồ rằng viết ngắn cho khoẻ thân, cho đỡ chán nửa đường, cho vơi mình là chính.

Không nghĩ viết để muôn đời còn lại, đương nhiên. Nhưng cái người khác để lại ấy đập vào mình như trái phá, khiến một trận nổ tung trong lối nghĩ. Hình như viết ra không chỉ để vơi mình đi... Mình viết ra, có dù chỉ một người đọc phải thôi cũng cần được chia sẻ gần đúng với mình nhất. Mà để được thế, sự giản dị vừa đủ là then chốt. Khó lắm, viết không chỉ là xả...

3.
Đôi lúc bạn hỏi viết tản văn cốt yếu là gì?

Không là kỹ thuật con chữ. Không là kỹ xảo phô bày xúc cảm.
Không là cố ép mình ngồi vào với bàn phím, bút bi, bút chì, trang giấy mà nên như những kiểu viết khác.

Tản văn cốt có một chữ tình với điều bạn ngẫm ngợi, người bạn muốn lưu hình bằng con chữ, sự việc bạn muốn sẻ chia giữa cuộc đời này. Tình ấy dẫn bạn đi. Vừa viết vừa khám phá miền xúc cảm của bạn với đối tượng viết. Vừa viết vừa chiêm ngưỡng. Nỗi đau có thể sâu thêm nhưng sẽ không vô bến vô bờ vô nghĩa. Hạnh phúc sẽ đủ lắng, đủ bay lên vô tận khi bạn chiêm ngưỡng nó theo cách này.

Và vì tản văn là dòng xúc cảm, đừng vừa viết vừa chữa lỗi ngữ pháp, chính tả... Tình ấy sẽ giúp bạn đủ nhạy cảm để diễn đạt theo đúng logic và cách cảm nhận đời sống của bạn. Tự tin, đó là phẩm chất bắt buộc của một cây bút tản văn. Tự tin rằng bạn đang sống, có quyền cảm thụ và biểu đạt xúc cảm theo cách của bạn. Vậy thì viết một lèo theo dòng trôi đi. Đừng vì âu lo kỹ thuật mà làm đứt dòng, hỏng luôn mỹ thuật.

3.
Viết tản văn, những dòng trôi vô định mà neo ta vào nhân thế.

Tản văn, ôi chao, đôi lúc bị xem là thể loại sang trọng, khi lại phù phiếm, không nên cơm áo...

Thôi, thì cứ giản dị đi rồi sẽ an nhiên. Tản văn không cứ ngắn dài, dù ngăn ngắn thì sức nén chả kém cạnh gì, thường mạnh hơn là khác.

Tản văn, ngắn là thách thức nhưng là điều dễ chịu. Cuộc sống chả có nhiều thời gian cho những khoảnh khắc giãi lòng ấy. Thả ra như trả cho gió để đi tiếp, sống tiếp, yêu tiếp đời này.

Và ngắn thôi để khỏi đắm chìm..

23.11.2013