HOÀNG CẦM GIỮA CÕI DIÊU BÔNG

Người thơ Hoàng Cầm kể rằng nhặt được ngân nga âm thanh tên lá Diêu bông trong một giấc say nồng. Ấy là nhung nhớ kết tinh thành vang vọng lời ảo diệu. Từ bấy giờ, nhân gian cảm động lặn lội tìm lá đó lá chi chi. Chẳng phải khi người thơ hé lộ nguyên do tên gọi lá tình, thì người nào lỡ biết thơ lại có thể lập tức thôi thao thức vân vi định hình một khuôn lá thắm. Do tình đời như suối sông chả biết bao giờ ngừng róc rách niềm hạnh phúc, cuộn cuồn hờn hiểu đắng đót đấy thôi. Tên diêu bông thành một chốn dịu êm cho lòng người dựa vào trong kiếp sông hồ nặng gánh rong ruổi. 

Diêu bông mơ hồ dáng hình. Tình ai nấy giữ. Hồn ai mơ ai cách nào, tâm tính ai ra sao thì sẽ ấn tượng diêu bông theo cách của mình. Chả biết trong giấc mơ đời người thơ Hoàng Cầm khuôn lá diêu bông giống hình trái tim lá trầu, hay mong manh liễu rủ Hồ Gươm, thảng hoặc lại sắc viền lá cỏ biếc triền đê miền Kinh Bắc. Đời thi nhân đa tài, đa tình tới thế, bao phen nhặt lá, thả lá, chả biết tới tận phút cuối có kịp một lần chắc hình chắc bóng lá ra sao chưa. Thôi, cứ để thế huyền ảo diêu bông, thiên hạ muốn là gì thì cứ mơ cho thoả khát vọng tình riêng. Xúc cảm mong manh được một lần định danh cũng đã là tuyệt diệu. 

Diêu bông. Thử đọc thành tiếng đi và lắng nghe chậm rãi vào. Âm thanh tên lá tự nó đã ngân một cung xao xuyến. 

Toàn là thanh bằng. Không có cảm giác phân biệt tính nam, tính nữ ở đó. Chắc vì nhân gian bất chấp liền ông, liền bà thảy đều khó lòng mà thoát được vòng tơ hồng giăng mắc. Tên kết từ hai nhịp âm thanh đều đặn. Có thầm thì mấy ngàn, trăm ngàn lần đôi âm này thì vẫn một miền trước sau như vậy. Hèn chi kiếp người tới chết vẫn còn khó nguôi mong manh gió thổi, mây bay.

Diêu bông. Từng phụ âm, nguyên âm đều rất dễ nói đúng. Dân Bắc hay trật trẹo mấy âm r-gi-d thành d hết. Đã là diêu bông, chả nói sai được nữa. Lời buông ra là hiểu. Rì rầm thoáng bên tai thôi cũng hiểu đúng. Từ trái tim đến trái tim, một chuỗi âm thanh hiền hoà cầu nối. Không có uốn lưỡi gian nan. Phàm dân Việt hay thiên hạ quốc tế đã nhắc diêu bông là cực kỳ dễ tròn vành rõ chữ. Chỉ cần trong lòng anh, lòng ả thực đủ nồng nàn để phả hồn ấm áp vào từng thanh âm phát ra.

Lặng mà nghe âm thanh tên lá. Diêu bông. Gợi không gian miền quê xứ Bắc. Mộc mạc mà kết tinh ẩn hiện hồn người miền Kinh Bắc. Không ồn ào bộc tuệch, lại không khó khăn che đậy. Song để hiểu và giao tình thì người tìm lá không thể vội vàng mà mong mở được then cài. Tên chẳng cầu kỳ. Khát vọng thanh cao nhưng gần với cuộc đời. Chỉ phải nỗi gần đấy mà xa đấy. Tinh tế thắt lòng. Tài hoa đến vậy là cùng hỡi người thơ, hỡi diêu bông!

Diêu bông là thứ chi chi? Mấy người bạn vui chuyện khăng khăng nó là lá rau ngót. Nấu bát canh đảm bảo tỉnh người. Ai kia lại mơ nó là cái lá sen thoảng hương dịu dàng gói cốm xanh. Hễ lảo đảo nắng gió hè thì đội lá ấy che đầu là lãng mạn nhất hạng. Kẻ khác vật vã, nó là lá... ngón. Không tìm thấy còn may. Tìm ra nhấm thử là toi đời chứ báu gì.

Người rằng làm gì có lá diêu bông. Tình yêu là thứ hư hư thực thực cho lòng người khao khát đến lao đao thôi mà. Lá diêu bông có đấy chứ, giống như hạnh phúc ấy. Người xác định được thế nào là hạnh phúc thì cũng hiểu được lá diêu bông là gì. Lá ấy có, nhưng để nó đã có duyên nảy mầm lại trổ được ra xanh mướt thì kỳ công quá thể. 

Không ít độc giả đọc xong bài thơ ấn tượng rằng diêu bông ấy là thứ lá thất tình. Thứ lá ấy là mưu chị váy chùng cửa võng đuổi khéo cậu em dung dăng theo đuôi để còn rảnh tay hái cho đầy giỏ rau khúc kẻo muộn chiều, khỏi lỡ làng duyên trái nẻo. Thực ra, trong bài thơ, chị có lơ mơ cả đêm để bật ra tên lá mà làm khó em đâu. Nếu do em nghĩ ra thì em chả dại gì lại tay mình đập tim mình thế cả. Cảm giác diêu bông kia là có thể lắm, nhưng chỉ vì nó gắn với hoàn cảnh bài thơ thôi chứ chắc không hẳn là nguyên nghĩa tác giả định dùng. Diêu bông, một miền tinh tế mà em mãi mới lớn tới thời khắc hồi xưa ông anh nào đó đủ hiểu để nẫng chị đi. Khi ấy người thơ Hoàng Cầm mới bật ra hình dung lá mà. Nó là lá hữu tình, có điều tới ngày nhân vật trữ tình trong bài thơ vụt nhận ra từ ẩn ức bao năm thì cơ hội đã vời xa.

Thôi, lá gì thì lá. Miễn sao nó cho hồn người ta được trong veo sau bạt ngàn gió bụi buồn vui kiếp người. Ừ, lá diêu bông có công dụng để lắng lòng nhân thế về với cõi thanh tao. 

Diêu bông, cõi ấy người thơ Hoàng Cầm đã trải qua, đã có duyên nhặt được âm thanh vang vọng bao nẻo tình. Người thơ về với miền xa xanh, câu thơ, hồn lá ở lại chốn đây ru đời nhân thế chứa chan. Bây giờ, cái tên diêu bông đã vượt ra ngoài không gian thơ ban đầu để thành biểu trưng tình yêu. Mãi mãi diêu bông còn lại trong bảng vàng đặc sản văn hoá thuần Việt.